Of je nu een wandelaar, fietser, mountainbiker, vogelspotter of ruiter bent, de echte natuurliefhebber is het misschien wel opgevallen: het wordt steeds drukker in het bos. Dit heeft een grote impact op de wilde dieren. Denk aan overlast en hinder voor het wild. Hoe kunnen we rekening houden met de dieren in natuurgebieden? Of je nu met of zonder hond het bos in gaat: lees hier tips die helpen de natuur te behouden, zodat je ook in de toekomst kan blijven genieten van de uitstapjes naar het bos.
Welke wilde dieren komen voor in Nederland?
Van reeën tot egels: er leven in Nederland op dit moment 36.000 diersoorten in het wild, terwijl er in 1990 twee keer zoveel diersoorten waren! Welke wilde dieren leven in Nederland? Hieronder vind je meer informatie over de bekendste wilde dieren, zoals de bronsttijd, de draagtijd en de kraamtijd (inclusief foto’s!).
Reeën
- Bronsttijd: eind juli tot half augustus
- Draagtijd: ongeveer 10 maanden
- Kraamtijd: april tot juli, waarvan de meeste reekalfjes eind mei/begin juni komen
- Aantal worpen per jaar: één
- Aantal jongen per worp: één tot drie kalfjes
- Tijd bij ouder: ongeveer een jaar
- Worden reeën op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: wolven
Wat leuke feitjes over reeën: reeën zijn de kleinste hertensoort van Nederland. Een mannetjes ree heet een bok en een vrouwtjes ree heet een geit. De eerste weken na de geboorte herkent een reegeit haar jongen niet en zo kan het gebeuren dat een geit een jong van een ander accepteert.
Edelherten
- Bronsttijd: half september tot begin oktober
- Draagtijd: ongeveer 33 tot 34 weken
- Kraamtijd: eind mei tot half juni
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: één kalf
- Tijd bij ouder: ongeveer twee jaar
- Worden edelherten op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: mensen (edelherten worden aangereden en mensen jagen op de herten)
Leuke feitjes over edelherten: edelherten zijn de grootste herten van Nederland. Het gewei van een mannetje kan tot wel 90 cm groeien. Daarnaast kunnen edelherten mensen al ruiken op 300 meter afstand. En heb je edelherten weleens horen loeien? Dit geloei heet burlen.
Wilde zwijnen
- Bronsttijd (rauschtijd): september tot maart
- Draagtijd: 120 dagen
- Kraamtijd: februari tot juni
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: drie tot twaalf biggen (frislingen)
- Worden ze op dit moment bedreigd? nee, sinds een aantal jaar stijgt het aantal zwijnen in Nederland
- Grootste vijand: geen
Leuke weetjes over het wild zwijn: de biggen van het wild zwijn zijn kaal bij de geboorte. Na een week krijgen de biggen een vacht. De kenmerkende strepen van biggen verdwijnen na drie tot vier maanden. Zwijnen kunnen wel 3 tot 6,5 meter lang zijn! En let op! Tijdens de bronst- en kraamtijd kunnen wilde zwijnen agressief zijn.
Zeehonden
- Paartijd: drie weken na de werptijd
- Draagtijd: 11,5 maand
- Kraamtijd: januari en februari
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: één pup
- Tijd bij ouder: twee tot drie weken
- Worden ze op dit moment bedreigd: ja
- Grootste vijand: haaien, orka’s en de mens (dit komt omdat zeehonden verstrikt raken in visnetten en stikken door plastic in de zee)
In Nederland komen de normale en de grijze zeehond voor. Ze leven in het waddengebied. De waterpolitie moet zomers iedere dag ingrijpen omdat zeehonden worden verstoord door toeristen. Om de zeehond te beschermen bestaan er speciale reservaten voor zeehonden.
Vossen
- Bronsttijd: december tot februari
- Draagtijd: 49 tot 58 dagen
- Kraamtijd: eind maart/begin april
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: vier tot zeven jongen
- Tijd bij ouder: zes maanden
- Worden ze op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: de mens (vossen zijn vaak slachtoffer in het verkeer)
Vossen staan vooral bekend als sluwe dieren met een gewilde vacht en die kippen eten (daarom proberen mensen hun kippen tegen deze roofdieren te beschermen). Maar de vos is nog heel veel meer: het zijn intelligente dieren die overal ter wereld (behalve op Antarctica) voorkomen. Ze kunnen wel 40 verschillende stemmetje opzetten en ze zijn in staat het magnetisch veld van de aarde te gebruiken om hun prooi op te sporen!
Hazen
- Bronstijd: december tot augustus
- Draagtijd: 41 tot 42 dagen
- Kraamtijd: een maand
- Aantal worpen per jaar: één tot vier
- Worpgrootte: één tot vijf jongen
- Tijd bij ouder: één maand
- Worden ze op dit moment bedreigd?: ja
- Grootste vijand: huiskatten, vossen, roofvogels en mensen (hazen worden vaak aangereden)
Hazen zijn heel anders dan konijnen: ze leven alleen (solitair) en ze graven alleen holen, geen gangen. Ze kunnen een snelheid halen tot 65 km per uur! In de lente kan je hazen zien boksen. Boksen is geen gevecht tussen de mannen, maar een vrouwelijke haas die de mannelijke haas slaat als teken dat ze niet klaar is om te paren.
Konijnen
- Bronsttijd: februari tot augustus
- Draagtijd: 28 tot 35 dagen
- Kraamtijd: 3,5 week
- Aantal worpen per jaar: twee tot drie
- Worpgrootte: drie tot acht lampreien
- Tijd bij ouder: ongeveer 6 weken
- Worden konijnen op dit moment bedreigd?: ja
- Grootste vijand: roofvogels, marterachtigen, vossen en de mens (konijnen worden vaak aangereden en mensen jagen op konijnen)
Leuke feitjes over konijnen: Konijnen slapen met hun ogen open! Daarnaast, omdat ze prooidieren zijn, hebben konijnen een gezichtsveld van bijna 360°. Ook grappig om te weten is dat konijnen een snelheid kunnen halen van 55 km per uur (dat maakt ze nét iets langzamer dan hazen). In tegenstelling tot hazen zijn konijnen nestblijvers: ze worden kaal en blind geboren.
Eekhoorns
- Bronsttijd: december tot augustus
- Draagtijd: 38 dagen
- Kraamtijd: ongeveer tien weken
- Aantal worpen per jaar: één tot twee
- Worpgrootte: twee tot acht jongen
- Tijd bij ouder: drie maanden
- Worden eekhoorns op dit moment bedreigd?: nee, maar het aantal eekhoorns daalt wel
- Grootste vijand: boommarter, havik en de mens (eekhoorns vaak worden aangereden)
Leuke feitjes over eekhoorns: Ze kunnen wel 100 dennenappels per dag eten, ze zijn gek op truffels en verblijven het liefst in een oud bos. Eekhoorns zijn twee keer per jaar één dag vruchtbaar.
Bevers
- Bronsttijd: januari/februari
- Draagtijd: 103 tot 108 dagen
- Kraamtijd: april/mei
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: twee tot vier jongen
- Tijd bij ouder: twee tot drie jaar
- Worden bevers op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: roofdieren zoals de wolf en de mens (door auto-ongelukken)
Interessant! De grootste beverdam die ooit is ontdekt was 850 meter, gelegen in Canada. Nog een leuk feitje: In de ijstijd waren bevers véél groter, zo’n 2,5 meter lang! Bevers zijn tegenwoordig 0,7 tot 1 meter lang en daarmee is de bever het grootste knaagdier van Europa. Ze kunnen vijf minuten onder water blijven.
Otters
- Bronsttijd: geen speciale paartijd (vooral in het voorjaar)
- Draagtijd: 60 tot 70 dagen
- Kraamtijd: voorjaar
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: twee á drie jongen
- Tijd bij ouder: net iets langer dan een jaar
- Worden otters op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: mensen (door aanrijdingen in het verkeer en visfuiken)
Interessante feiten: Terwijl bevers tot vijf minuten onder water kunnen blijven, kunnen otters “slechts” 40 seconden onder water zijn. En onder de dikke bovenvacht van otters zitten ongeveer 50.000 donshaartjes per vierkante centimeter! Nog een laatste weetje: een otter kan naast superschattig ook agressief zijn naar mensen, het zijn tenslotte roofdieren.
Egels
- Bronsttijd: na de winterslaap in mei tot augustus
- Draagtijd: 37 dagen
- Kraamtijd: juni tot september
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: twee tot tien egeltjes
- Tijd bij ouder: zes weken
- Worden egels op dit moment bedreigd?: ja
- Grootste vijand: mensen (egels worden vaak aangereden en omdat veel mensen tegenwoordig kiezen voor tegels in hun tuin, verdwijnt de leefomgeving van de egel)
Egeltjes worden geboren met ongeveer 100 stekels, terwijl volwassen egels 8000 stekels hebben. Nog een leuk weetje: Wist je dat egels tot wel twee meter per seconde kunnen rennen?
Dassen
- Bronsttijd: het hele jaar door (met een piek in februari)
- Draagtijd: 49 dagen
- Kraamtijd: geen vaste periode (piek in april)
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: twee tot vier jongen
- Tijd bij ouder: dassen kunnen ervoor kiezen hun hele leven bij de familie te blijven
- Worden dassen op dit moment bedreigd?: nee
- Grootse vijand: mensen (jaarlijks sterven 700 dassen in het verkeer)
Dassen zijn marterachtigen, net zoals otters. Ze leven in burchten, die vaak honderden jaren worden bewoond. Dassen zijn niet monogaam, maar blijven vaak wel hun hele leven bij elkaar.
Wolven
- Bronsttijd: februari tot april
- Draagtijd: twee maanden
- Kraamtijd: april tot juni
- Aantal worpen per jaar: één
- Worpgrootte: drie tot zeven welpjes
- Tijd bij ouder: 8 weken
- Worden ze op dit moment bedreigd?: nee
- Grootste vijand: geen
Sinds 2015 zijn wolven ook weer in Nederland te vinden. Wolven leven in roedels (meestal groepen van twee tot tien wolven), waar ze door middel van hun lichaamstaal en geluiden met elkaar communiceren. Alleen het alfa paartje heeft recht om te paren. Nog een grappig weetje: wolven hebben een hekel aan ezels.
Vogels
In het voorjaar begint de paartijd van vogels. Dit betekent dat de balts bij vogels te zien is. Wanneer vogels broeden is afhankelijk van de vogelsoort (bij een vogelsoort kan je denken aan tuinvogels, weidevogels, watervogels enzovoorts!). Maar zelfs onder één vogelsoort zitten grote verschillen qua broedseizoen. Zo broedt de bosuil in het voorjaar, de steenuil in april/mei en de velduil tot augustus. Alle vogels die van nature in Nederland voorkomen zijn beschermd. Het gaat dan om inheemse vogels. 87 broedvogels worden in Nederland met uitsterven bedreigd. Deze vogels staan op de Rode Lijst van bedreigde dier- en plantsoorten.
Wat kan jij doen om wilde dieren tijdens de bronsttijd te helpen?
In het voorjaar verandert de natuur in een ware kraamkamer. In deze periode kom je vaak bij entrees van natuurgebieden waarschuwingsborden tegen voor dieren die nestelen, broeden en baren. De bronsttijd, wat vaak gespeld wordt als bronstijd, betekent dat de paartijd begint en veel jonge dieren geboren gaan worden. Vanaf de bronsttijd/paartijd zijn dieren extra kwetsbaar. Hieronder staan tips die niet alleen de bosbezoekers, maar iedereen kan gebruiken om de bronsttijd van wilde dieren zo min mogelijk te verstoren en om de wandeling zo veilig mogelijk te maken. Alvast een paar algemene tips:
- Wees alert bij het uitlaten van je hond en houd je hond aangelijnd
- Blijf op de aangewezen en de voor jou bestemde paden
- Houd 25 meter afstand van grote grazers
- Raak geen wilde dieren aan: dit kan ervoor zorgen dat het jong wordt verstoten door de ouderdieren
Tips voor wandelaars/mountainbikers/fietsers
Voor sporters die graag buiten komen is er de buitencode. Wat betekent de buitencode precies? Naast dat je als sporter (mountainbiker, wandelaar, hardloper, fietser, etc.) beter de natuur kan respecteren om er blijvend gebruik van te kunnen maken, is het slim om op de -voor jou bestemde- paden te blijven. Gelukkig wordt het dankzij toegangsborden en paaltjes steeds duidelijker waar je wel en niet mag komen. Zo kan je mooi een boete voorkomen. En ook al wil je soms echt boos zijn op een ander, probeer iemand vriendelijk en respectvol aan te spreken op het gedrag. En wat zeker niet mag ontbreken: denk aan je veiligheid. Dus gebruik een helm of andere bescherming indien mogelijk.
Tips voor hondeneigenaren
Vele honden vinden het geweldig om fanatiek geursporen te volgen; ze hebben van nature een jachtinstinct. Als je hier niet op voorbereid bent kan je als baasje behoorlijk schrikken als je hond er ineens vandoor gaat. Tijdens het jagen komt endorfine vrij, waardoor honden een geluksgevoel krijgen. Honden kunnen jonge dieren aanvallen of ouderdieren wegjagen, met zelfs de dood als gevolg. Ga je ervan uit dat jouw hond dat niet doet? Het kan toch onverwachts gebeuren! Bos- en natuurbeheerders, groene BOA’s en landgoedeigenaren raden aan om het zekere voor het onzekere te nemen en je hond aan te lijnen. Zo voorkom je tevens een boete en verkleint de kans dat terreineigenaren het terrein afsluiten. Steeds vaker sluiten terreineigenaren een natuurgebied af vanwege hondenoverlast, om een rustplek te creëren en om de natuur te beschermen.
Tips voor ruiters
Als ruiter zou je weleens vaker wilde dieren kunnen tegenkomen tijdens buitenritten, dan wanneer je te voet een wandeling maakt. Zeker in de bronstijd en tijdens het jachtseizoen is het belangrijk rekening te houden met de omstandigheden. Ontmoetingen tussen wild en je paard of pony kunnen super mooi zijn, mits je de natuur en de dieren respecteert. Veel paarden vinden wild gelukkig niet eng. Merk je dat je paard het toch spannend vindt? Als je rustig en kalm bent is de kans groter dat je paard of pony dat ook blijft. Ben je van plan om een buitenrit of plukwandeling te maken? Ga voorbereid op weg en houd rekening met passerend en overstekend wild. Jij en je paard kunnen hiervan schrikken, maar ook wilde dieren kunnen van jullie schrikken. Je zou eventueel een belletje aan het zadel vast kunnen maken om dieren te waarschuwen dat jullie eraan komen.
Tips voor bestuurders op de weg
Vanaf het voorjaar stijgt het aantal dieren dat de weg oversteekt, zeker tijdens het verzetten van de klok. Overstekend wild kan leiden tot (ernstige) ongelukken. Weggebruikers doen er goed aan om vanaf de bronsttijd extra op te letten. Zo voorkom je schade aan het voertuig! Hier staan feiten op een rij over (onverwacht) overstekend wild:
- Je bent verplicht de politie te bellen bij een aanrijding met een wild dier
- Bij zonsonderondergang en zonsopgang steken dieren het vaakst de weg over
- Je reageert sneller in het donker als je rijdt met groot licht, want je kan verder kijken en meer zien
- Groot licht verblindt wilde dieren, dus zet het direct uit als je er eentje spot
- Als er één wild dier oversteekt kunnen andere dieren volgen
- De meeste aanrijdingen vinden plaats buiten de bebouwde kom (80 km wegen)
- Vooral motorrijders zijn betrokken bij aanrijdingen met wild
Tips voor katteneigenaren
Wist je dat katten jaarlijks 18 miljoen vogels doden?! Veel van deze vogels zijn beschermde vogelsoorten. Als je je kat buiten laat komen zou je erover na kunnen denken om extra maatregelen te nemen om dit bij jouw kat te voorkomen. Hieronder staan een paar tips voor je uitgestippeld.
Je kat (tijdelijk) binnenhouden. Je kat alleen al s’ nachts binnenhouden kan al vogels helpen. Veel vogels slapen s’ nachts en dat maakt ze kwetsbaarder voor jagende katten. Katten hebben goed zicht en weten slapende vogels makkelijk te vinden.
Gebruik een kattenren. Je kan zelf een kattenren bouwen of er één laten maken, zodat je kat alsnog in de kattenren buiten kan zijn.
Gebruik halsbandjes met een belletje. Een belletje kan helpen als je kat niet zo slim is. Veel katten leren snel hoe een belletje werkt, en weten alsnog geluidloos een vogel of ander dier te besluipen.
Je kan je kat aan een tuigje vastmaken. Een kattentuigje met looplijn gebruiken zorgt ervoor dat je kat de natuur niet kan betreden. Zo kan je je kat ook leren uitlaten, ook dan kan je je kat gecontroleerd in de natuur laten zijn. Als je een kitten hebt is dit eenvoudig aan te leren, maar ook voor volwassen katten zijn er veel tips hoe je ze aan een tuigje leert lopen.
Tips voor tuineigenaren
In je eigen tuin komen ook wilde dieren voor. Denk aan vogels, eekhoorns, egels, maar ook insecten zoals vlinders en amfibieën zoals kikkers. Hoe kan je tuindieren helpen? Denk bijvoorbeeld aan voeding, nestkasten, de juiste planten en beschutting.
Deel het leven in jouw tuin met ons!
Zoals je kon lezen gaat het niet zo goed met de wilde dieren in Nederland. Gelukkig ondernemen veel mensen actie om de wilde dieren te steunen. De dieren die in jouw tuin voorkomen tellen ook! Wat heb jij gedaan om de dieren in de tuin te helpen? Wij vinden het leuk om jouw tuinleven te zien! Deel een foto of video van de dieren die in jouw tuin voorkomen via Instagram met @petsplacenl of @boerenbond. Door jouw tuinleven te delen, komt jouw kiekje op deze pagina en zien mensen het op onze inspiratiepagina! Daarnaast maak je ook nog eens maandelijks kans op een cadeaukaart ter waarde van €20,-. Waar wacht je nog op? Ga lekker naar buiten en inspireer anderen om van het buitenleven te genieten!